This is a man's world, but...

Komende zondag is het weer zover: Moederdag, de dag ter ere van het moederschap. De dag van ontbijt op bed (bah, knoeiboel), knutselwerkjes (ieuw, met glitterlijm) en (gedwongen) odes aan de allerliefste moeder van de hele wereld. Voor één dag geen taken in het huishouden.

In 1925 vierden wij in Nederland voor het eerst de Moederdag zoals we die nu kennen, afgekeken van de Amerikanen [1]. Anna Jarvis eerde haar moeder, die zich tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog had ingezet voor arme moeders. En vaders? Die moesten ook een dag natuurlijk. Sonora Smart Dodd vond dat haar vader, een oorlogsveteraan die als weduwnaar zijn zes kinderen alleen opvoedde, erkenning verdiende [1]. In Nederland werd Vaderdag voor het eerst gevierd in 1948. 1-1 op het scorebord voor de gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen.

Maar hoe gaat het eigenlijk echt met die gelijkwaardigheid? Nou, niet best. Fast forward naar 2025: Nederland bungelt op plek 28 in het Global Gender Gap Report van het World Economic Forum [2]. Op de arbeidsmarkt is dit pijnlijk zichtbaar, want we zijn wereldkampioen: in deeltijdwerken. Geen land ter wereld waar zoveel mensen parttime werken [3,4]. En dat zijn vooral vrouwen: bijna driekwart van de Nederlandse vrouwen werkt minder dan 35 uur per week [3]. 'Deeltijdprinsessen' worden ze genoemd [5]. Nou ja zeg. Ze verdienen minder, bouwen minder pensioen op en hun carrièremogelijkheden zijn begrensd. Ze zijn zwaar ondervertegenwoordigd in topfuncties [6]. Na een scheiding komt hun bestaanszekerheid ook nog eens ernstig in het gedrang [3]. Allesbehalve een sprookje dus voor deze deeltijdprinsessen.

De verklaring ligt niet alleen bij vrouwen zelf. Het idee dat zij hier helemaal zelf voor kiezen is hardnekkig, maar kortzichtig. Wat namelijk meespeelt zijn decennialang bestaande sociale normen en culturele verwachtingen [3]. De hoge naoorlogse welvaart maakte het kostwinnersmodel mogelijk: mannen werkten en vrouwen zorgden voor de kinderen. Als een vrouw trouwde, werd ze ontslagen uit overheidsdienst. Tegenwoordig stoppen vrouwen niet meer met werken als ze een kind krijgen, maar een deeltijdbaan wordt gezien als een goed alternatief. Mannen blijven fulltime doorwerken want iemand moet de hypotheek betalen! Uitzonderingen daargelaten en er zijn ook meer dan twee genders natuurlijk, maar de normen van toen zijn niet verdwenen. Er is namelijk een sterke moederschaps- en gezinscultuur in ons land [3,7]. En jongeren van nu? Een aanzienlijk deel blijkt nog steeds in genderstereotypen te denken [7]. Vooral jonge mannen [7].

De overheid lanceerde daarop een campagne 'Wil je meer werken? Laat het merken!' [8]. Vrouwen moeten maar eens met de vuist op tafel slaan, aan de keukentafel én op kantoor was het idee. In plaats van echte oplossingen, zoals beschikbare en gratis kinderopvang (wanneer komt die eindelijk?) moeten vrouwen de kar trekken om het nijpende personeelstekort op te lossen. Ze moeten méér uren gaan werken, maar hoe dan, 's nachts?

Want het gaat verder. Als de kinderen eenmaal groter zijn, gaan vrouwen vaak niet méér werken [9], maar mantelzorgen. Ze maken dus onder de streep net zo veel uren als mannen [10]. Is er zicht op verbetering? Nee, integendeel. Door toenemende schaarste aan (zorg)personeel zal mantelzorg alleen nog maar toenemen. Zo blijven vrouwen structureel kwetsbaar voor de negatieve gevolgen van deeltijdwerk.

This is a man's world. Nog steeds. Met een lange voorgeschiedenis van culturele en sociale normen en beleid dat vooral gericht is op mannen. Laten we daar maar eens goed over nadenken. Gelijke kansen en gelijke keuzes [11]. En kijken naar de 27 landen die het beter doen.

Literatuur

1. Wikipedia. Moederdag. https://nl.wikipedia.org/wiki/Moederdag

2. World Economic Forum. (2024). Global Gender Gap. Insight report. https://www.weforum.org/publications/global-gender-gap-report-2024/

3. Portegijs, W., & Keuzenkamp, S. (2008). Nederland deeltijdland. Vrouwen en deeltijdwerk. Sociaal en Cultureel Planbureau. DOI: http://dx.doi.org/10.48592/861. https://repository.scp.nl/handle/publications/865

4. Centraal Bureau voor de Statistiek. (2022). Emancipatiemonitor. https://longreads.cbs.nl/emancipatiemonitor-2022/.

5. Merens, J. G. F., Portegijs, W., & Versantvoort M. (2024, 6 maart). De deeltijdprinses heeft het al druk genoeg. NRC, p. 18.

6. Merens, J. G. F. (2022). Een lange weg: De ondervertegenwoordiging van vrouwen in management en top nader verklaard (Dissertatie). DOI: https://doi.org/10.33540/1202. https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/422538/een%20lange%20weg%20-%20proefschrift%20ans%20merens%20-%20uu%20-%206310b1fdc9dcf.pdf?sequence=1&isAllowed=y

7. Thijs, P., Steijaert, M., Ardon, D., Hehenkamp, F., & Doorten, I. (2022). Vrij om te kiezen? Genderstereotypen en de levensloop: implicaties voor emancipatiebeleid. Atria kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis. https://atria.nl/nieuws-publicaties/werk-en-zorg/combinatie-zorg-werk/vrij-om-te-kiezen-genderstereotypen-en-de-levensloop/

8. Het Potentieel Pakken. (2023, 26 maart). Ministerie lanceert campagne om meer uren werken te stimuleren. Het Potentieel Pakken. https://www.hetpotentieelpakken.nl/ministerie-lanceert-campagne-om-meer-uren-werken-te-stimuleren/.

9. Portegijs, W. (2022). Eens deeltijd, altijd deeltijd. Waarom vrouwen in deeltijd blijven werken als ze 'uit' de kleine kinderen zijn. Sociaal en Cultureel Planbureau. DOI: http://dx.doi.org/10.48592/1345 https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2022/09/28/eens-deeltijd-altijd-deeltijd.-waarom-vrouwen-in-deeltijd-blijven-werken-als-ze-uit-de-kleine-kinderen-zijn

10. Berger, L. (2023, 23 maart). In de zorgdiscussie verdienen mannen meer dan een bijrol. De Correspondent. https://decorrespondent.nl/14363/in-de-zorgdiscussie-verdienen-mannen-meer-dan-een-bijrol/bb264e66-e424-04ef-3fc2-7cc6723c5df1

11. Yerkes, M. A., & Dulk, L. den. (2015). Arbeid-en-zorgbeleid in de participatiesamenleving: Een vergroting van de mogelijkheden?. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 31(4), 510-528. DOI: https://doi.org/10.5117/2015.031.004.510